«دختری در قطار» ۲۴ ساعت یا کمی بیشتر پرتیراژترین کتاب مرداد ۹۶ شد. خانه‌ی کتاب به سیاق همیشه آمار نشر کتاب در مرداد را هم هفته‌ی گذشته منتشر کرده بود و این‌بار رمانی خارجی با تیراژ ۲۳۰ هزار نسخه صدرنشین پرتیراژترین‌ها بود؛ «دختری در قطار»، رمانی که دستمایه‌ی یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های سال ۲۰۱۶ شده. اگر تیراژ معمول کتاب در ایران را نمی‌دانستی رقم باورپذیری بود، چون ترجمه‌ی این کتاب در کشور همسایه، ترکیه، بیش از صدهزار نسخه فروش رفته بود. در امریکا هم بالای یک و نیم میلیون نسخه از این رمان به فروش رفته و شش ماه در جدول پرفروش‌ترین‌ها بود.
اما روز بعد خانه‌ی کتاب آمارهای مرداد را تصحیح کرد و معلوم شد «دختری در قطار» با قیمت ۲۳ هزار تومان منتشر شده و در مورد رمان پائولا هاوکینز معجزه‌ای رخ نداده است. به سیاق بازار کتاب ایران، در صدر پرتیراژترین آثار، همچنان کتاب‌های مذهبی بیشترین طرفدار را دارند. دوازده میلیون و ۶۹۲ هزار و ۷۴۵ نسخه تعداد کل کتاب‌هایی بود که مردادماه در ایران از چاپخانه بیرون آمده است. از میان این دوازده میلیون و اندی، تقریباً پنج هزار عنوان چاپ اول هستند و بیشتر این کتاب‌ها هم در تهران منتشر شده‌اند. وضعیت ادبیات کودک در ناشران عمومی و غیردانشگاهی بهتر از بقیه است. این‌طور که آمارهای خانه‌ی کتاب نشان می‌دهد انتشارات قدیانی با ۷۶ عنوان کتاب صدرنشین ناشران کودک است و انتشارات براق با ۵۳ عنوان کتاب چاپ اول و آریا نوین با هشت عنوان چاپ اول و ۴۹ عنوان تجدیدچاپ و انتشارات هوپا تیراژهای بالایی دارند و در میان ناشران عمومی به جدول پرتیراژترین‌ها راه یافته‌اند.
جدا از «دختری در قطار» که یک روز در جدول پرتیراژترین‌ها دوام آورد، تنها یک عنوان دیگر به ادبیات و رمان اختصاص دارد؛ کتابی که در چند ماه اخیر گل سر سبد گروه‌های تلگرامی است. همزمان با مراسم رونمایی از این کتاب در اردیبهشت، خبرگزاری ایرنا گزارشی از صف هفت‌ساعته‌ی طرفداران اولین اثر این نویسنده زیر تگرگ و باران، برای دریافت امضا از نویسنده‌اش، منتشر کرد. «قهوه‌ی سرد آقای نویسنده» را رکورددار صف خرید کتاب در ایران لقب داده‌اند.
بر اساس آمار خانه‌ی کتاب، «قهوه‌ی سرد آقای نویسنده» پرتکرارترین کتاب است و چهارده‌بار منتشر شده. نویسنده‌ی کتاب، روزبه معین، به گواه صفحه‌ی ویکی‌پدیای پرآب‌وتابش فارغ‌التحصیل برتر دبیرستان البرز و دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی شیمی است. او در صفحه‌ی اینستاگرامش نوشته که در بیست روز اول انتشار این کتاب به‌طور متوسط روزانه هزار جلد از اولین رمانش فروش رفته است. در واقع مخاطبان او پیش از انتشار «قهوه‌ی سرد آقای نویسنده» پاراگراف‌هایی از این داستان رمانتیک را در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌کردند و حالا هم برای داشتن نسخه‌ی چاپی و یک‌جای این جمله‌های عاشقانه نویسنده‌ی «قهوه‌ی سرد آقای نویسنده» را رکورددار کرده‌اند. پسر ده‌ساله‌ای است که عاشق دختری پانزده سال بزرگ‌تر از خودش می‌شود، دختری که در همسایگی خانه‌شان برای درس پیانو می‌آید و پسر برای جلب‌توجه او نت‌های سمفونی «دریاچه‌ی قو» را دستکاری می‌کند و به‌این‌ترتیب سمفونی دیگری خلق می‌شود و حالا سال‌ها بعد، این پسر بزرگ شده و در کنسرت دلبر روزگار کودکی‌اش شرکت کرده و خودش را نشان دختر داده است. باقی «قهوه‌ی سرد آقای نویسنده» هم در حال‌وهوایی این‌چنینی و بدون هیچ منطق روایی و باورپذیری نوشته شده است؛ جمله‌ها و پاراگراف‌های کوتاهی که به‌طرز غریبی برای بدل شدن به کپشن عکس‌های صبحانه و ناهار و شام و منظره‌های اینستاگرام و دست‌به‌دست شدن در تلگرام جلب‌نظر می‌کنند.
مخاطبان «قهوه‌ی سرد آقای نویسنده» را آقای نویسنده، به گواه گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، دانه‌دانه در فضای مجازی پیدا کرده است، در واقع به‌نظر می‌رسد کتاب او و مخاطبانش ربطی به سرانه‌ی مطالعه و علاقه‌مندی به ادبیات داستانی ندارند و این موج در ادامه‌ی محبوبیت فضای مجازی و عاشقانه‌هایی است که در این بستر تولید می‌شود.
اما بر اساس آمارهای وزارت ارشاد، دوازده هزار ناشر ثبت‌شده در این حوزه فعالیت می‌کنند، دوازده هزار ناشری که باید برای کسب ویترین در چندصد کتابفروشی کل کشور رقابتی تنگاتنگ را پشت سر بگذارند و به‌نظر در استفاده از فضای مجازی و فروش آنلاین هم هنوز فوت‌وفن‌های کارگشا را نمی‌دانند. در شرایط حاضر مدیران وزارت ارشاد هم تأکید کرده‌اند که با پایین آمدن تیراژها و بالا رفتن تعداد عنوان‌ها، و از آن‌سو کم بودن ویترین‌ها، ناشران و تولیدکنندگان کتاب با معضلات اساسی روبه‌رو خواهند شد. در واقع قریب به سیزده میلیون کتاب در یک ماه منتشر شده و بر اساس همین آمارها سال گذشته ۸۸ هزار و ۸۲۵ عنوان کتاب راهی بازار شده است، اما شمارگان متوسط کتاب در بهترین حالت ۱۶۵۰ نسخه است. این میانگین نیز بدون تفکیک موضوعی به‌دست آمده و در واقع تیراژ کتاب‌های کمک‌آموزشی و درسی به بالا بردن میانگین تیراژ کل کتاب در ایران کمک کرده است. این در حالی است که در بخش عمومی و کتاب‌های علوم انسانی اغلب تیراژها نزدیک به هزار یا حتی پانصد نسخه منتشر می‌شوند. این حجم از کتاب و عنوان‌های تازه در حالی منتشر می‌شوند که برخی از مدیران دولتی حوزه‌ی فرهنگ تأکید دارند پایین آمدن تیراژها جای نگرانی ندارد، چون بالا رفتن تعداد عنوان‌ها نشان از تنوع دارد. اما براساس همین آمارهای رسمی در ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ در نمایشگاه کتاب تهران، با بازدیدکننده‌ی یک‌میلیونی در روز، سرانه‌ی خرید کتاب هر مراجعه‌کننده ۲۸ هزارتومان بود که در بهترین حالت به طور متوسط شامل دو عنوان کتاب می‌شود. به‌این‌ترتیب همچنان یک سوی این معادله ناروشن می‌ماند. طی یک ماه نزدیک به سیزده میلیون عنوان کتاب منتشر می‌شود که برای عرضه‌اش ویترین درخوری هم در کار نیست و معلوم نیست این کتاب‌ها کجا و چطور مخاطبانشان را پیدا خواهند کرد.
عکس از ایسنا
