مجله آفتاب

بی‌حوصلگی، خواب‌آلودگی و خمیازه‌هایی که هرگز تمام نمی‌شوند. دل‌ودماغی برای کار کردن نداریم. دوست داریم کتابی در دست روی کاناپه دراز بکشیم اما حتی اگر سراغ کتاب نویسنده‌ی محبوبمان هم برویم در همان چند صفحه‌ی اول چشم‌ها فقط خطوطی تیره و محو را دنبال می‌کنند. انگار ویروس خستگیِ همیشگی به جانمان افتاده و نه خواب چاره‌ی آن است و نه تفریح و نه حتی یک فنجان چای یا قهوه‌ی داغ.

این حال امروز خیلی از ماست. شاید فکر کنیم دلیل آن آلودگی هوا یا ترافیک است یا مشغله‌ی کاری. شاید هم گمان کنیم که روحیه‌مان پژمرده شده و به چند ساعت شنا و سونا و تن‌آرامی نیازمندیم. اگر این چاره‌ی درد شد که هیچ، در غیر این صورت واقعا ویروس خستگی به وجود ما هم رخنه کرده و باید فکری به حالش بکنیم.

 

خستگی مفرط؛ بیماری یا نشانه

خستگی مفرط حالتی روحی ـ جسمی است که به‌واسطه‌ی آن حس فرسودگی، سستی، بی‌تفاوتی و کسالت بر دیگر حس‌ها غالب می‌شود. اگرچه خستگی روحی و جسمی با هم تفاوت دارند، اغلب دوشادوش هم اتفاق می‌افتند. به این صورت که اگر شخصی برای مدتی طولانی از لحاظ فیزیکی خسته باشد به‌تدریج از نظر روانی هم فرسوده می‌شود.

خستگی مفرط فیزیکی به‌معنای از دست دادن توان معمول برای انجام کارهای روزمره است اما خستگی مفرط روحی بیشتر حالت خواب‌آلودگی و کاهش تمرکز را به همراه دارد. در واقع خستگی مفرط بیشتر نشانه‌ای از یک بیماری یا مشکل روحی ـ جسمی است و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.

خواب ناکافی

خواب ناکافی رایج‌ترین دلیل خستگی مفرط است. کمبود خواب می‌تواند روی میزان و کیفیت تمرکز مغز و نیز سلامت کلی بدن شما تأثیر بگذارد. همان‌طور که می‌دانید هفت تا هشت ساعت خواب در طول شبانه‌روز برای بزرگ‌سالان لازم است.

راه حل: در برنامه‌های روزانه، خواب را اولویت اول قرار دهید و سعی کنید برای آن از قبل برنامه‌ریزی کنید. ورود لپ‌تاپ، موبایل، تبلت و تلویزیون را به اتاق خوابتان ممنوع کنید. اگر بازهم مشکلتان ادامه پیدا کرد حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید تا احتمال ناهنجاری‌های خواب را در شما بررسی کند.

 

وقفه‌ی تنفسی

ممکن است تصور کنید که هشت ساعت خوابِ توصیه‌شده را در برنامه‌ی روزانه‌ی خود دارید و به اندازه‌ی کافی استراحت می‌کنید اما ندانید که در واقع مبتلا به وقفه‌ی تنفسی در خواب هستید. این اختلال باعث توقف‌های لحظه‌ای تنفس در خواب می‌شود و شما به واسطه‌ی هریک از این توقف‌ها لحظه‌ای بیدار می‌شوید ولی احتمالاً به آن آگاه نیستید. نتیجه اینکه به‌رغم هشت ساعت خواب همیشه خسته هستید و چُرت می‌زنید.

راه حل: اگر چاق هستید از وزن خود بکاهید. سیگار را ترک کنید و با یک متخصص خواب مشورت کنید. ممکن است نهایتاً مجبور شوید از یک دستگاه CPAPکه با ایجاد فشار یکنواخت در طول سیستم تنفسی از قطع تنفس در خواب جلوگیری می‌کند، استفاده کنید.

کم‌خوری

کم‌خوریِ مداوم می‌تواند باعث خستگی مفرط شود اما خوردن غذاهای نامناسب هم می‌تواند مشکل‌ساز شود. پیروی از یک رژیم غذایی متعادل، سطح قند خون شما را در محدوده‌ی نرمال حفظ می‌کند و حس بی‌حالی ناشی از افت قند را کنترل می‌کند.

راه حل: همیشه صبحانه بخورید و سعی کنید به میزان کافی پروتئین و کربوهیدرات‌های پیچیده را در هر وعده‌ی غذایی بگنجانید. برای مثال تخم مرغ را به همراه نان سبوس‌دار بخورید. همچنین برای حفظ انرژی بدن در طول روز خوراکی‌ها و میان‌وعده‌های سبک میل کنید.

کم‌خونی

یکی از اصلی‌ترین دلایل خستگی در بانوان کم‌خونی است. خونِ ازدست‌رفته در دوران قاعدگی می‌تواند منجر به فقر آهن شود. آهن یکی از عناصر کلیدی خون است و وظیفه‌ی حمل اکسیژن به اندام‌ها و بافت‌های بدن را بر عهده دارد.

راه حل: یک آزمایش ساده می‌تواند میزان آهن خون شما را مشخص کند. اگر به کم‌خونی مبتلا هستید مکمل‌های مناسب را به همراه غذاهای سرشار از آهن مثل جگر، شکلات تلخ، میگو و تخم کدو استفاده کنید.

افسردگی

ممکن است فکر کنید افسردگی یک ناهنجاری صرفاً روانی است اما درواقع با نشانه‌های جسمی زیادی همراه است.  خستگی مفرط، سردرد و کاهش چشمگیرِ اشتها از رایج‌ترین این نشانه‌ها هستند. اگر هم خسته هستید و هم شادابی روحی خود را برای بیش از چند هفته است از دست داده‌اید بهتر است با یک روانشناس مشاوره کنید.

راه حل: افسردگی با جلسات منظم مشاوره و در شرایط حادتر با دارو قابل کنترل و درمان است.

تیروئید کم‌کار

تیروئید غده‌ی کوچکی است که در قسمت پایینی گردن قرار گرفته است؛ متابولیسم بدن یعنی سرعت تبدیل سوخت به انرژی را تنظیم می‌کند. وقتی این غده فعالیتی کمتر از سطح مورد انتظار داشته باشد متابولیسم بدن کُند شده و علاوه بر احساس خستگی وزن بدن نیز افزایش پیدا می‌کند.

راه حل: اگر آزمایش خون کم‌کاری تیروئید شما را تأیید کند، بهترین راه، استفاده از هورمون‌های شیمیایی جایگزین است.

کافئین زیاد

مقادیر متعادل کافئین می‌تواند هوشیاری و تمرکز شما را بهبود بخشد. اما مصرف بیش از اندازه‌ی این ماده ضربان قلب و فشار خون را افزایش داده و عصبی‌تان می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که در بعضی افراد، افراط در مصرف کافئین می‌تواند به خستگی مفرط منجر شود.

راه حل: به تدریج مصرف چای، قهوه، شکلات، نوشیدنی‌های گازدار و داروهای حاوی کافئین را کاهش دهید. توقف ناگهانی مصرف این ماده باعث تشدید خستگی می‌شود.

عفونت ادراری

اگر تا به حال به عفونت مثانه و مجاری ادرار مبتلا شده باشید حتما با حس سوزش و ناراحتی آن آشنا هستید. جالب است بدانید که این بیماری همیشه همراه با علامت‌های آشکار نیست و گاهی فقط خستگی مفرط تنها نشانه‌ی آن است. آزمایش ادرار می‌تواند به سادگی عفونت ادراری را مشخص کند.

راه حل: راه درمان عفونت ادراری استفاده از آنتی‌بیوتیک است. یک هفته مصرف آنتی‌بیوتیک مناسب می‌تواند مشکل شما را بهبود بخشد و خستگی‌تان را درمان کند.

دیابت

خستگی مفرط در مبتلایان به دیابت بسیار شایع است. سطوح فزاینده‌ی قند خون به‌جای آنکه وارد سلول‌های بدن شده و به انرژی تبدیل شوند در جریان خون باقی می‌مانند. نتیجه از دست دادن زودهنگام انرژی در حالی است که تغدیه به اندازه کافی مواد مغذی و انرژی را به بدن می‌رساند. اگر دائماً و بدون دلیل خسته‌اید، بهتر است آزمایش قند خون بدهید.

راه حل: درمان‌های رایج دیابت شامل تغییر در سبک زندگی، ورزش و رژیم درمانی، استفاده از انسولین و دیگر داروهایی است که به بدن در فرآوری قندها کمک می‌کنند.

کم‌آبی

خستگی می‌تواند نشانه‌ی مهمی از کم‌آبی بدن باشد. مهم نیست که ورزشکار حرفه‌ای باشید یا کارمند پشت میزنشین در هر صورت بدن شما برای ادامه‌ی به عملکرد طبیعی و حفظ دمای مناسب نیاز به آب دارد. اگر مدام تشنه هستید یعنی دچار کم‌آبی شده‌اید.

راه حل: در طول روز به حدی آب بنوشید که ادرارتان زرد کمرنگ شود. حداقل یک ساعت پیش از شروع فعالیت‌های فیزیکیِ ازپیش‌تعیین‌شده، دو لیوان آب بنوشید، سپس در طول فعالیت فیزیکی و پس از آن هم دو لیوان دیگر آب به بدن خود برسانید.

بیماری قلبی

وقتی خستگی شدید در زمان انجام کارهای ساده‌ی روزمره مثل تمیز کردن خانه یا آب دادن باغچه به سراغتان می‌آید باید نگران قلبتان شوید. اگر به تازگی انجام کارهایی که پیش از این ساده به نظر می‌رسیدند، برایتان دشوار شده، بهتر است یک چک‌آپ قلب انجام دهید.

راه حل: تغییر در سبک زندگی، داروهای مناسب و روش‌های جایگزین درمانی و توان‌بخشی می‌توانند بیماری قلبی را تحت کنترل درآورده و سطح انرژی‌تان را بالاتر ببرند.

حساسیت‌های غذایی

عده‌ای از پزشکان معتقدند حساسیت‌های غذایی می‌توانند باعث خواب‌آلودگی شوند. اگر خستگی‌تان پس از خوردن غذا افزایش پیدا می‌کند ممکن است نسبت به آنچه می‌خورید عدم تحمل خفیف داشته باشید تا حدی که با خوردن این مواد غذایی دچار خارش یا کهیر نمی‌شوید اما سیستم دفاعی بدنتان در موقعیتی قرار می‌گیرد که شما احساس خستگی کنید.

راه حل: یکی‌یکی خوراکی‌های مشکوک را حذف کنید تا حساسیتِ غذایی خود را پیدا کنید. انواع تست‌های پوستی یا آزمایش خون هم می‌تواند در تشخیص آلرژی مؤثر باشند.

چند توصیه‌ی کاربردی

-روزانه هشت تا ۱۰ لیوان آب و مایعات غیر شیرین بنوشید.

-ورزش‌های تن‌آرامی و کاهش‌دهنده‌ی استرس مثل یوگا و شنای ملایم را وارد برنامه‌ی هفتگی خود کنید.

از محیط‌ها و شرایط پُرتنش دوری کنید و بیش از هر چیزی به آرامش خود اهمیت دهید.

-چک‌آپ‌های دوره‌ای را فراموش نکنید.

از مواد طبیعیِ تازه در تغذیه‌ی خود استفاده کنید. یکی از عوامل تشدیدکننده‌ی خستگی مفرط استفاده از کنسروها و فست‌فود است.

 

منابع:

Prevention.com

Web Md