مجله آفتاب

با آغاز نمایش «سی» در کاخ سفید سعدآباد و بالا رفتن هرشبه‌ی بازیگران از ستون‌های این کاخ و لرزه‌ای که باندهای صدا ایجاد می‌کنند، بار دیگر بحث چرایی و چگونگی برگزاری رویدادهای فرهنگی در بناهای تاریخی مطرح‌ می‌شود. هنوز جنجال‌های ایجادشده بعد از برگزاری کنسرت همایون شجریان در مسعودیه و مجموعه‌ی کنسرت‌ بارانا در کاخ گلستان و بعد نیاوران از خاطرها نرفته است. هرچند کم نیستند کارشناسان میراث‌فرهنگی که برگزاری این برنامه‌ها را با حفظ ضوابط و قوانین نوعی پیوند میان مردم و بناهای تاریخی می‌دانند، در این میان دو سؤال اصلی پیش می‌آید، آیا در این زمینه دستورالعملی تدوین شده؟ اگر تدوین شده در مورد این نمایش اجرا شده است؟ و سود عایده از نمایش چقدر صرف احیای کاخ می‌شود؟

 

برای رسیدن به پاسخ این سؤالات، جمعی از خبرنگاران روز شنبه ۲۹ مرداد به کاخ سعدآباد رفتند و خواستار بازدید از صحنه‌ی برگزاری نمایش و رختکن بازیگران شدند. بااین‌حال محمد حیدری، روابط عمومی کاخ، مانع از بازدید خبرنگاران و ارائه‌ی هرگونه توضیح روشنگرانه‌ای درباره‌ی این سؤال شد. اما محمدرضا کارگر، مدیرکل اداره‌ی موزه‌ها، در جواب تماس‌های مکرر خبرنگاران گفت: «مگر اینجا منطقه‌ی نظامی است که بازدید نکنید؟ من تا یک ساعت دیگر خودم را برای توضیح به کاخ می‌رسانم.» اما بعد از چهار ساعت انتظار، او نیامد و به‌تبع آن توضیحی هم درباره‌ی چگونگی کار ارائه نداد. این نحوه‌ی برخورد سؤال دیگری ایجاد می‌کند: «این کتمان از چه رو بوده است؟»

پیش از این دو رویکرد درباره‌ی برگزاری هرگونه نمایش و کنسرت و مهمانی در آثار تاریخی مطرح شده است. برخی کارشناسان میراث‌فرهنگی معتقدند که برگزاری هر رویدادی در آثار تاریخی خواه‌ناخواه برای بناهای ارزشمند و یادمانی با قدمت بالا مشکل به وجود می‌آورد و از عمر آن می‌کاهد.

مهدی حجت، از بنیانگذاران میراث‌فرهنگی، از مخالفان اصلی برگزاری این‌گونه برنامه‌ها در مجموعه‌های تاریخی است و بارها و بارها نظر خود را در این زمینه به‌صراحت اعلام کرده است. زمان مدیریت عشرت شایق در کاخ سعدآباد، در دوره‌ی احمدی‌نژاد، باز شدن تعداد بیشماری کافه و رستوران و برگزاری مهمانی‌های شبانه در کاخ مورد انتقاد شدید دوستداران میراث‌فرهنگی و مسؤولان بود که منجر به تعطیلی آنها شد.

از سوی دیگر اما محمد بهشتی، رئیس سابق سازمان میراث‌فرهنگی و مدیر کنونی پژوهشگاه، از طرفداران رویکرد دیگر یعنی برگزاری این مراسم است: «برگزاری این رویدادها باعث می‌شود که بنا بیشتر نزد مردم شناخته شود و به این ترتیب پویایی خود را حفظ کند.»

بااین‌حال او هم تأکید کرده که در برگزاری این اتفاقات فرهنگی‌هنری نباید مسأله‌ای رخ دهد که بر ایستایی بنا یا بر ظرفیت تاب‌آوری اثر تأثیر بگذارد و تعداد جمعیتی که برای بازدید از این نوع بناها وارد می‌شوند، نباید بیش از حد ظرفیت باشد.

بااین‌حال به نظر می‌رسد، مسؤولان کنونی میراث‌فرهنگی، که اجازه‌ی برگزاری این نمایش را داده‌اند، باید توضیحات و دلایل روشن و قاطعی برای برگزاری چنین نمایشی در این ابعاد وسیع در کاخ سعدآباد داشته باشند. هرچند مدیر اداره‌ی‌ کل موزه‌ها و مسؤولان کاخ سعدآباد در مورد نمایش «سی» ثابت کردند که حرفی برای گفتن و دلایلی برای مطرح کردن ندارند.

کاخ سفید بزرگ‌ترین کاخ مجموعه‌ی صدوده‌هکتاری سعدآباد است که به‌علت رنگ سفید نمای آن به این نام شهرت یافته. این بنا که کاخ موزه‌ی ملت نیز نامیده می‌شود، افزون بر اینکه اقامتگاه تابستانی محمدرضاشاه و همسرش بوده، به امور اداری و تشریفاتی نیز اختصاص داشته است.

ساخت بنای این کاخ به دستور رضاشاه در ۱۳۱۰ خورشیدی آغاز شد و در ۱۳۱۵ به پایان رسید. این کاخ سه سال پس از اتمام ساخت به‌تدریج مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در ساخت بنای این کاخ، هنرمندان و صنعتگران فراوانی مشارکت داشته‌اند. نقشه‌ی کاخ از مهندس خرسندی است و محاسبات فنی آن را لئون طاطاووسیان، پپسیان و بوریس روسی انجام داده‌اند.

بعد از انقلاب که درهای این کاخ به روی مردم باز شد، حفاظت از آن تحت‌عنوان اموال ملی مورد تأیید قرار گرفت. بنابراین مجموعه‌ی سعدآباد از اموال ملی محسوب می‌شود و مسؤولان در جایگاه حافظان اموال ملی باید در خصوص نگهداری از آنها، در برابر مردم، پاسخگو باشند.

از سوی دیگر باید پرسید که چند درصد از درآمد این نمایش برای ساماندهی و حفاظت کاخ هزینه می‌شود؟ آیا این مبلغ به اندازه‌ای هست که بتوان اجازه‌ی برگزاری چنین نمایش‌هایی را داد؟

از یاد نباید برد که با توجه به وجود ۳۸۰۰ صندلی و اطلاعاتِ فروش بلیت پروژه‌ی «سی» تا امروز (۲۲ اجرا)، با در نظر گرفتن میانگین قیمت بلیت‌ها (یکصد هزار تومان) و حتی رزرو سیصد صندلی برای مهمان، بیش از هفت میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان عایدی خواهد داشت.